TRÙNG SƠN
Từ những trở ngại nhỏ
Theo lời Hoà thượng Thích Không Tánh, trưởng Ban tổ chức tang lễ kể lại với Saigon Nhỏ qua điện thoại, đã có những “trở ngại” một cách gián tiếp từ phía chính quyền Việt Nam.
Một trong những khó khăn Ban tổ chức gặp phải là trong lúc tổ chức tang lễ, có công an đi ra đi vào, bên trong bên ngoài dòm ngó nhưng không gây trở ngại lớn gì. Chi tiết được Hoà thượng Thích Không Tánh kể lại:
“Sau đó, Hoà thượng Thích Nguyên Lý có báo là công an đến yêu cầu gỡ bảng treo trước chùa ghi “Đại lão hoà thượng Thích Quảng Độ, Đệ Ngũ Tăng Thống của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất tân viên tịch”. Bảng này để trước cổng chùa cho tất cả quí Phật tử được biết. Chúng tôi, là Ban tổ chức không đồng ý gỡ. Nếu quí vị đó (công an) muốn gỡ thì làm chứ nhà chùa không làm. Một lúc sau, có một vài vị công an bước vào đề nghị xin gỡ. Lúc đó tôi trả lời là ban tổ chức nhất quyết không gỡ. Ngài là Đức Đệ Ngũ Tăng Thống của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất thì có vấn đề gì mà phải uý kỵ? Nếu mấy vị muốn gỡ thì điều đó chứng tỏ nhà cầm quyền Việt Nam là như vậy sao?”
Đối với Hoà thượng Thích Không Tánh, đây không phải là “chuyện lạ”. Với những ai quan tâm đến vấn đề tự do tôn giáo và dân chủ, nhân quyền ở Việt Nam, hành vi gỡ bảng thông báo trên hoàn toàn là điều khả dĩ. Trước đây, tại chùa Phước Bửu, Thượng toạ Vĩnh Phước tổ chức lễ viên tịch của Hoà thượng Thích Thanh Tịnh, một thành viên của Phật giáo Thống Nhất ở Vũng Tàu, có treo bản báo tân viên tịch trước cổng chùa. Họ (chính quyền) cũng đã đề nghị phải gỡ xuống. Yêu cầu này đương nhiên không được thực hiện.
Cho đến những tác động thâm sâu vào bên trong
Tuy nhiên, đối với tang lễ của Hoà thượng Thích Quảng Độ, sự việc không đơn giản chỉ là đòi gỡ bảng thông báo viên tịch. Phản ứng đầu tiên và dễ thấy nhất của chính quyền Việt Nam là hôm 23-02, báo Tuổi Trẻ ở Sài Gòn đã phải gỡ bản tin “Đại Lão Hòa Thượng Thích Quảng Độ viên tịch” chỉ vài phút sau khi được đăng tải online.
Cho đến nay, truy cập vào đường dẫn bài này, người ta chỉ thấy dòng thông báo “nội dung không tìm thấy hoặc không còn tồn tại” và “lỗi 404.”
Một lần nữa, đó chỉ là khó khăn ở “phần nổi”.
Hoà thượng Thích Không Tánh ghi nhận sự tác động lớn nhất hiện giờ là chính quyền sẽ tìm cách tác động đến Hoà thượng Thích Nguyên Lý, trụ trì của chùa Từ Hiếu, và các vị trong Ban tổ chức.
“Tôi nhìn thấy trong danh sách của ban tổ chức tang lễ gần như là quí thầy trong đó đã bị nhà nước, bằng cách này hay cách khác tác động vào. Có những thành phần là quí thầy bên quốc doanh cũng đứng tên trong ban tổ chức. Có cả những quí thầy mà trước giờ không ủng hộ gì Phật giáo Việt Nam Thống nhất mà cũng đứng vô ban tang lễ, chứng minh. Do đó khi nhìn vào ban tang lễ, người ta thấy có những sự phức tạp trong đó. Cho nên có một số quí thầy họ xin rút ra, không đứng tên trong ban tổ chức nữa vì thấy thành phần trong đó phức tạp quá, có bàn tay nào đó xen vô để làm cho lệch hướng cái đường lối quan điểm của Đức Đệ Ngũ Tăng Thống.
Khi đã có người của nhà nước xen vào điều hành tang lễ thì họ (chính quyền) cũng không ngại gì nữa. Như vậy, tôi nghĩ những ngày tới tang lễ cũng sẽ êm đẹp thôi.”
Sự việc này cũng được tu sĩ Thích Ngộ Chánh ghi nhận khi ông có mặt tại buổi Lễ Nhập Kim Quang Đức Đệ Ngũ Tăng Thống. Ông nói với Saigon Nhỏ:
“Trong Ban tổ chức tang lễ của cố Đại lão Hoà thượng có những vị không nằm trong hệ thống của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất. Đó là sai nguyên tắc. Điều này làm cho một số thầy trong Giáo hội Việt Nam Thống nhất không đồng ý và đòi rút tên ra khỏi ban tổ chức.”
Trong suốt ngày tang lễ thứ hai của cố Đại lão Hoà thượng, an ninh vẫn “bủa vây” bên ngoài chùa Từ Hiếu. Tuy không có những hành vi mang tính kích động, không có sự gây trở ngại cho các Phật tử và những người viếng thăm, nhưng điều này đã cho thấy ngài đã liên tục bị quản thúc tại gia một cách bất hợp pháp từ năm 1998 cho đến cả khi về cõi Phật.
Như cách nói của nhà nghiên cứu Phật giáo, nhà thơ Trần Trung Đạo ở Massachusetts: “Có thể cả hơn 40 năm qua là hơn 40 năm mà Hòa thượng Thích Quảng Độ “vẫn bị ở trong tù,” dù dưới hình thức này hay hình thức khác.”
Lời di huấn của ngài trước ngày viên tịch, theo một cách nào đó, đã được thực hiện. Một Phật tử (không muốn nói tên) nói với Saigon Nhỏ vào tối 24-02 rằng tang lễ của Hoà thượng Thích Quảng Độ diễn ra đúng như lời ngài căn dặn trong di duấn.
“Không khí buổi tang lễ rất trang nghiêm và thanh tịnh. Tôi tin là ông cụ mãn nguyện,” Người Phật tử này nói.
Truyền thông trong nước tuyệt nhiên cũng “thanh vắng” không kém. Ngoại trừ bài báo bị gỡ duy nhất của Tuổi Trẻ Online, hoàn toàn không có một cơ quan báo chí nào loan tin Hoà thượng Thích Quảng Độ viên tịch.
Sự im lặng không ngạc nhiên!
Sáng ngày thứ Ba, 25-02, nhằm ngày 03-02 năm Canh Tý diễn ra lễ cung tiễn kim quan hoả thiêu Đức Đệ Ngũ Tăng Thống Thích Quảng Độ.
***
Cố Đại Lão Hòa thượng, Đức Đệ Ngũ Tăng Thống Thích Quảng Độ đã thuận thế vô thường, thu thần viên tịch vào lúc 21 giờ 20 phút ngày 22-02-2020 (nhằm ngày 29-01 năm Canh Tý, Phật lịch 2563) tại Chùa Từ Hiếu, Phường 1, Quận 8, Sài Gòn. Hưởng thọ 92 tuổi.
Ngài là một nhân vật bất đồng chính kiến ở Việt Nam, tham gia các hoạt động đấu tranh vì dân chủ, nhân quyền và chín lần được đề cử giải Nobel Hoà Bình. Tháng 9-2006, ngài được trao Giải Tưởng niệm Thorolf Rafto. Tuy nhiên, ngài đã từ chối sang Na Uy nhận giải thưởng vào tháng 10-2006 vì e ngại chính quyền Việt Nam nhân dịp đó buộc ngài phải sống lưu vong.
Tháng 4-2018, Ủy ban về Tự do Tôn giáo Quốc tế của Hoa Kỳ (USCIRF) công bố Hòa thượng Thích Quảng Độ là một trong bảy tù nhân lương tâm tiêu biểu cho tình trạng đàn áp tôn giáo trên thế giới.
